مسئله استیضاح فاطمی‌امین که اولین استیضاح در دولت سیزدهم و همچنین مجلس یازدهم بود، به موضوعی مهم و حیثیتی تبدیل شده بود و اشخاص غیرنماینده که در مسائل سیاسی ورود دارند هم درباره این استیضاح به جمع‌بندی رسیده بودند اما ۱۰ تن از وکلای ملت نه تنها به جمع‌بندی نرسیدند که حتی رای باطله داده بودند.

شاید در نگاه اول احساس شود رای ممتنع دادن یک نماینده چندان موضوع مهمی نیست اما باید توجه داشت که در جمع ۲۹۰ نفری نمایندگان ملت، قاعده رأی آوردن یا نیاوردن ۵۰ درصد آراء بعلاوه یک رأی از آراء مأخوذه است. برای مثال در بررسی اعتماد به وزرا ۵۰ درصد آراء می‌تواند وزیر را در مسند وزارت بنشاند یا ابقا کند و یک رأی کمتر او را از وزارت بازدارد.

انتخابات رئیس مجلس هم نیازمند ۵۰ درصد آراء بعلاوه یک رأی است. در بررسی لوایح و طرح‌ها نیز همین قاعده حکمفرماست لذا سرنوشت بسیاری از وزرا و یا مصوبات به همین یک رأی نمایندگانی بستگی دارد که ترجیح می‌دهند رأی خود را سفید بیندازند!

شاید نماینده‌ای که ممتنع می‌دهد عمل خود را اینگونه توجیه کند که از مجموع توضیحات و اظهارنظرهای کارشناسی مطرح شده به جمع بندی نرسیده است! این ادعا اگرچه بظاهر قابل قبول است اما باید گفت به جمع‌بندی رسیدن کار چندان دشواری نیست و می‌تواند مانند دهها نماینده‌ای که رای مخالف یا موافق دادند، نظر نهایی خود را در بررسی شخصی و یا از طریق کارشناسان و مشاوران اعلام کند.  

اینکه نماینده‌ای در جلسه روز گذشته ممتنع رأی می‌دهد به معنای آن است که تلاش خود را برای بررسی پرونده وزیر استیضاح شده به‌کار نبسته و با سادگی از کنار مسئله‌ای به این مهمی می‌گذرد! عجیب‌تر از رأی ممتنع، رأی باطله دادن است یعنی نماینده‌ای علاوه بر اینکه به جمع‌بندی نرسیده که سفید رای دهد با عبارات غیر مرتبط برگه خود را پر کرده است!

وظیفه اصلی نمایندگان مجلس در ساختار مدیریتی کشور، ریل‌گذاری و هدایت امور اجرایی در جهت بهبود شرایط کشور است و تحقق این وظیفه تنها با تصویب قوانین و مقررات دقیق و راهگشا و انتخاب وزرا و مدیرانی ممکن است که بتوانند این رویه را پیش ببرند، لذا نماینده‌ای که برایش فرقی ندارد چه قانونی به تصویب می‌رسد و یا چه وزیری به مسئولیت برسد و بی‌رای و نظر از کنار چنین موضوعاتی می‌گذرد، مطمئنا نمی‌تواند در جهت بهبود شرایط کشور گام بردارد.

** مقام معظم رهبری: ما که نیامدیم اینجا بنشینیم "رأی ممتنع" بدهیم

اهمیت رای موافق یا مخالف نمایندگان به حدی است که مقام معظم رهبری در دیداری که با نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۸ خرداد ماه ۹۳ داشتند، متذکر شدند: «لایحه‌ای به مجلس می‌آید - بنده خودم هم در مجلس بودم و این موارد را از نزدیک تجربه کردم - وقتی که لایحه به کمیسیون داده می‌شود و در معرض دید این نماینده قرار می‌گیرد، گاهی با این لایحه مثل یک کار مربوط به شخص خود رفتار می‌کند؛ دقت می‌کند، مطالعه می‌کند، تحقیق می‌کند، با کارشناس می‌نشیند مباحثه می‌کند، مطلب را در ذهن خود به صورت محقَّق ترسیم می‌کند؛ گاهی هم نه، لایحه می‌آید یا مثلاً طرحی در مجلس می‌خواهد تصویب شود، این نماینده خیلی محتوای لایحه و طرح را نمی‌داند، خیلی احساس مسئولیت نمی‌کند، رسیدگی نمی‌کند؛ نه در کمیسیون، نه در صحن مجلس. این رأی «آری» یا «نه» او به یک چنین لایحه یا طرحی، خالی از شبهه نیست.

رأی ممتنع او هم خالی از شبهه نیست. ما که نیامدیم اینجا بنشینیم "رأی ممتنع" بدهیم؛ ما آمده‌ایم بگوئیم این بشود، این نشود. رأی ممتنع مال آنجائی است که انسان زحمت خودش را کشید، کار خودش را کرد، بالاخره ذهنش به جائی نرسید؛ خب، اینجا البته انسان رأی ممتنع می‌دهد؛ مثل فقیه و مجتهدی که زحمت خودش را می‌کشد، به منابع مراجعه می‌کند، ادلهی اجتهادی و ادلهی فقاهتی را می‌بیند، بعد ذهنش به جایی نمی‌رسد؛ می‌گوید خب، اینجا احتیاط کنید؛ می‌گوید من رأی ندارم، فتوا ندارم. رأی ممتنع مال اینجا است؛ اما اینکه ما مطالعه نکنیم، کار نکنیم، بعد برای اینکه خودمان را اسیر «آری» یا «نه» بی‌دلیل و غیر مستند نکرده باشیم، می‌گوییم خیلی خوب، ما "رأی ممتنع" می‌دهیم! این نمی‌شود...»

یکی از اقدامات مفیدی که می‌توانست مانع از تکرار رأی ممتنع و یا باطله شود، طرح شفافیت آرای نمایندگان بود که متأسفانه با وجود گذشت سه سال از عمر مجلس یازدهم، همچنان تعیین تکلیف نشده است. مشخص شدن آراء نمایندگان موجب می‌شود تا نماینده برای آنکه رأی ممتنع ندهد، تلاش خود را بیشتر به کار ببندد تا به جمع‌بندی برسد و حتی پرونده آراء باطله را هم ببندد.