توقف یا کندی در روند اجرای پروژه‌های عمرانی و زیربنایی

وزارت راه و شهرسازی قلب تپنده پروژه‌های کلان کشور است؛ از احداث آزادراه‌ها و ریل‌گذاری خطوط جدید گرفته تا مسکن ملی و توسعه حمل‌ونقل عمومی. بدیهی است که برکناری وزیر در این برهه می‌تواند منجر به اختلال در سیاست‌گذاری، تأخیر در تخصیص منابع، و سرگردانی هزاران پروژه نیمه‌تمام شود. در چنین شرایطی، بخش خصوصی نیز با تردید نسبت به ادامه همکاری با دولت مواجه خواهد شد و امنیت سرمایه‌گذاری زیر سؤال می‌رود.

۲. بی‌ثباتی مدیریتی؛ ضربه به اعتماد بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران

در فضای اقتصادی فعلی، که هرگونه بی‌ثباتی، اثر خود را بی‌درنگ بر رفتار بازار و تصمیم سرمایه‌گذاران می‌گذارد، تغییر زودهنگام وزیر راه و شهرسازی می‌تواند پیام‌های منفی داخلی و خارجی مخابره کند. سرمایه‌گذاران، به‌ویژه در حوزه‌های مشارکت عمومی-خصوصی (PPP)، نیازمند تضمین ثبات، استمرار برنامه‌ها و ثبات تصمیم‌گیری‌اند؛ مؤلفه‌هایی که با استیضاح ناگهانی آسیب می‌بیند.

۳. فشار اجتماعی بر نمایندگان و تشدید مطالبات محلی

وزارت راه و شهرسازی بیش از هر وزارتخانه‌ای در متن مطالبات محلی قرار دارد. توقف پروژه‌های استانی در نتیجه استیضاح، نمایندگان مجلس را تحت فشار شدید افکار عمومی و ذی‌نفعان محلی قرار می‌دهد. همین امر می‌تواند تمرکز مجلس را از ایفای نقش کلان‌نگر و قانون‌گذار به سوی پیگیری‌های خرد و واکنشی سوق دهد.

۴. افزایش آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی در مناطق محروم

در بسیاری از مناطق کمتر توسعه‌یافته کشور، پروژه‌های راه، آب، مسکن و شهرسازی تنها منبع اشتغال موقت و امید اقتصادی به شمار می‌روند. استیضاح وزیر، و در پی آن تعلیق یا توقف این پروژه‌ها، می‌تواند به موجی از بیکاری، رکود محلی و نارضایتی اجتماعی منجر شود. به‌ویژه در نقاط مرزی یا مناطق با جمعیت جوان و بیکار، این مسئله می‌تواند تبعات امنیتی نیز در پی داشته باشد.

۵. کاهش هماهنگی بین قوا؛ اختلال در عملکرد دولت

استیضاح در نخستین سال کاری دولت می‌تواند به کاهش سطح همکاری میان مجلس و دولت بینجامد و نوعی واگرایی نهادی را رقم بزند. در فضایی که کشور با چالش‌های بزرگ اقتصادی، تحریمی و اجتماعی روبه‌روست، انسجام قوا و هماهنگی در سطح ملی ضرورتی انکارناپذیر است. هرگونه تقابل آشکار در سطوح عالی تصمیم‌گیری می‌تواند پیامدهای روانی، رسانه‌ای و ساختاری برای جامعه و نهادهای اجرایی به دنبال داشته باشد.

۶. لطمه به برنامه‌های کلان و راهبردی کشور

برنامه‌هایی چون «نهضت ملی مسکن»، «توسعه شبکه ریلی سراسری»، «نوسازی ناوگان حمل‌ونقل»، و «کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی» پروژه‌هایی نیستند که با تغییر مکرر مدیریت، دچار وقفه نشوند. هر وزیر تازه‌منصوبی، دست‌کم چند ماه زمان نیاز دارد تا با سازوکار پیچیده این وزارتخانه عظیم آشنا شود. این تأخیر، برای پروژه‌هایی که دارای زمان‌بندی دقیق و تعهدات بین‌المللی هستند، می‌تواند گران‌قیمت و برگشت‌ناپذیر باشد.

هشدار نسبت به سیاست‌زدگی در فرآیند استیضاح

هرچند استیضاح، ابزار مشروع مجلس برای نظارت بر عملکرد دولت است، اما به‌کارگیری آن باید بر پایه شواهد فنی، مستندات معتبر و منافع ملی باشد. چنانچه این فرآیند با اغراض سیاسی، رقابت‌های جناحی یا انتظارات کوتاه‌مدت منطقه‌ای آلوده شود، نه‌تنها مسیر اصلاح را سد می‌کند، بلکه ساختار اجرایی کشور را دچار فرسایش و آشفتگی خواهد کرد. پرهیز از سیاست‌زدگی و تمرکز بر تحلیل‌های کارشناسی، شرط لازم برای مشروعیت‌بخشی به هرگونه اقدام نظارتی در این سطح است.

ارزیابی تحلیلی: چرا استیضاح در وضعیت فعلی بیشتر مضر است؟

الف. شرایط داخلی: نیاز به ثبات و تمرکز بر اقتصاد

 • وزارت راه و شهرسازی، محور اصلی پروژه‌های عمرانی، اشتغال‌زا و پیشران اقتصادی است.

• استیضاح در این مقطع می‌تواند موجب تعلیق پروژه‌ها، افزایش بوروکراسی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران شود.

 • در سالی که نام آن با عنوان «رشد تولید و مهار تورم» گره خورده، کشاندن دولت و مجلس به کشمکش‌های سیاسی، با روح کلی سیاست‌های نظام در تعارض است.

ب. شرایط خارجی: تضعیف دیپلماسی اقتصادی و پروژه‌های بین‌المللی

 • وزارت راه و شهرسازی، نقش محوری در اجرای پروژه‌هایی چون کریدور شمال-جنوب، همکاری با اوراسیا، و توافقات حمل‌ونقلی با کشورهای همسایه دارد.

 • تغییر ناگهانی مدیریت، می‌تواند به بی‌اعتمادی شرکای خارجی و اختلال در روند مذاکرات بین‌المللی منجر شود.

ج. استیضاح چه زمانی موجه است؟

استیضاح زمانی می‌تواند توجیه‌پذیر و مفید باشد که:

 • دلایل مستند و روشنی از نقص جدی در عملکرد، فساد یا ترک فعل سیستماتیک وجود داشته باشد؛

 • گزینه‌ای قوی‌تر و هماهنگ‌تر برای جایگزینی آماده باشد؛

 • فرآیند استیضاح با حفظ آرامش سیاسی و ثبات مدیریتی پیش رود.

در غیر این صورت، پیامدهای آن بسیار سنگین‌تر از مزایای احتمالی خواهد بود.

جمع‌بندی نهایی: ضرورت عبور از بحران با عقلانیت، نه حذف

در شرایطی که کشور بیش از هر زمان دیگری به ثبات، انسجام و تمرکز مدیریتی نیاز دارد، هر تصمیمی که این انسجام را تهدید کند، باید با دقتی دوچندان مورد ارزیابی قرار گیرد. استیضاح وزیر راه و شهرسازی در این مقطع زمانی، بیش از آنکه گره‌گشا باشد، به تقویت موانع موجود خواهد انجامید. از این‌رو، توصیه اکید نخبگان، کارشناسان و فعالان اقتصادی، پرهیز از اقدامات شتابزده و تمرکز بر اصلاح تدریجی، نظارت مؤثر و تعامل سازنده میان دولت و مجلس است.