در گذشته‌های دور که خبری از فناوری‌های نوین و تکنولوژی در زندگی بشری نبود، آنها که در حاشیه‌ی کویر می‌زیسته‌اند، برای رهایی از گرمای طاقت‌فرسای محل زندگی و گوارایی آب نوشیدنیشان، دست به ابتکاری تحسین برانگیز زده‌اند و آن ساختن یخدانها بوده.
در گوشه_ گوشه‌ی استان کرمان می‌توان یخدانها را مشاهده کرد، اما بزرگ‌ترین آنها "یخدان مویدی" در شهر کرمان، واقع در خیابان اوحامد است.
بنایی مخروطی که بر نقشه‌ای دایره‌شکل با مصالح خشت خام و ملات گل ساخته شده. نوک گنبد آن به گونه‌ای ست که کم‌ترین جذب آفتاب را داشته باشد. قسمت‌های بنا شامل: مخزن، حصار، استخر و چاله یخ می‌باشد.
در اطرافش دیوارهای بلندی قد گرفته تا از راه ایجاد سایه و وزش باد، دمای یخدان را به طور محسوس کاهش دهد. هر ساله لایه‌ای از خشت و گل روی گنبد می‌کشیده‌اند. اتاقک‌های اطراف بنا به گونه‌ای ایجاد شده که در تابستان خنک و در زمستان گرم باشند.
درون یخدان سطوح صافی موجود است که در زمستان آب بر رویشان قرار گرفته و منجمد می‌شد. هر شب مقداری آب به سمت یخ‌های قبلی هدایت و فقط چند سانتی‌متر بر ضخامت یخ‌ها می‌افزود.
یخ وقتی به ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر ضخامت می‌رسیده آن را قطعه قطعه می‌کردند. بین طبقات یخ را کاه می‌گذاشتند تا از به‌هم چسبیدگیشان پیشگیری کنند.
چاه‌هایی در کف یخدان حفر شده برای این‌که در فصل گرما یخ آب شده به آنها بریزد و از یخ‌های منجمد دور بماند.
یخدان مویدی که بزرگ‌ترین یخدان خشتی جهان است، نام خود را از قنات معروف "مویدی" گرفته که منبع تغذیه‌ی آبش بوده. دوره‌ی بنای آن به عهد صفویه بازمی‌گردد.
نظرات
0