شایعه امحاء برخی از نشریات در کتابخانه ملی چند وقتی است که در فضای رسانه ای کشور مطرح شده است که برای روشن شدن این واقعیت به سراغ عصمت مومنی معاون کتابخانه ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی رفته ایم که او نیز درباره این موضوع و بررسی، تفکیک نشریات مکتوب و اهدای آنها به برخی از نهادها توضیحاتی بیان کرد و به سئوالات خبرنگار ایرنا پاسخ داد.

در ادامه نظر شما را به مطالعه این گفت‌وگو جلب می‌کنیم.

خانم مومنی، اخیرا خبری مبنی بر امحای برخی نشریات قدیمی در کتابخانه ملی منتشر شده است، لطفا توضیحی درباره این خبر ارائه دهید.

اصولا هیچ نشریه قدیمی در کتابخانه ملّی ایران امحاء نشده و نمی شود. آنچه که اتفاق افتاده، رویه ای معمول و مرسوم در تفکیک منابع از جمله نشریات ادواری است. توضیح آن که کتابخانه ملی مطابق وظیفه مصرح قانونی خود، از تمامی نشریات منتشر شده در ایران، دو نسخه در آرشیو خود نگهداری می کند.

حتی اگر نسخه دیجیتال داشته باشد؟

بله. حتی اگر نسخه دیجیتالی در فضای مجازی یا در بانک اطلاعاتی کتابخانه موجود باشد، باز هم دو نسخه کامل چاپی در آرشیو نشریات کتابخانه ملّی نگهداری می شود.

 عصمت مومنی معاون کتابخانه ملی ایران

اگر از مجله یا روزنامه ای بیش از دو نسخه وجود داشت، چه می‌شود؟

در این حالت در خصوص نشریات قدیمی و مهم، دوره های بیشتری در آرشیو نگهداری می شود. مثلا از نشریاتی نظیر: «بررسی های تاریخی»، «سخن»، «خواندنی ها»، «ستاره سینما»، «توفیق»، «هنر و مردم» و نظایر آن؛ چند دوره در مخازن کتابخانه ملّی وجود دارد. ولی در مورد نشریات جدیدتر، عناوین مازاد بر دو نسخه، طی فهرستی به کتابخانه های کشور از جمله سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، مرکز دایره المعارف بزرگ کشور، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، و دیگر مراکز و موسسات و نهادها اعلام شده تا در صورت نیاز برای آنها ارسال شود.

آماری از اهدایی های اخیر نشریات به مراکز و موسسات و نهادها می توانید ارائه می‌دهید؟

اصولا هیچ نشریه قدیمی در کتابخانه ملّی ایران امحاء نشده و نمی شود. آنچه که اتفاق افتاده، رویه ای معمول و مرسوم در تفکیک منابع از جمله نشریات ادواری است

بله. در همین دوره اخیر، مجموعا تعداد ۳۸ هزار و ۵۰۳ نسخه نشریه به شرح زیر بر اساس درخواست مراکز متقاضی اهدا شد: سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی چهار هزار و ۹۳۴ نسخه، موسسه کتابخانه و موزه ملّی ملک ۲۳۴ نسخه، کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۱۷۳ نسخه، مرکز دایره المعارف بزرگ کشور ۸۴۷ نسخه، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۶۰۳ نسخه ، سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور ۱۸ هزار و ۸۰۳ نسخه و اداره عقیدتی- سیاسی نیروی پدافند ارتش جمهوری اسلامی ایران ۱۲ هزار و ۹۰۹ نسخه.

اما طبیعی است در این مرحله برخی از نشریات مازاد هیچگونه متقاضی نداشته باشد. برای نمونه: نشریات حوزه کامپیوتر و علوم رایانه که در دهه هفتاد شمسی منتشر می شده و یا برخی نشریات پزشکی دهه شصت و هفتاد که عملا دیگر کاربردی ندارد. برای این گونه از منابع بعد از بررسی های نهایی مجوز امحاء صادر می شود. ضمنا این رویه در سال های قبل نیز مورد عمل بوده ازجمله در سال های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ نشریات مازاد پس از طی روند مذکور و در صورت فرسوده یا غیر قابل استفاده بودن امحاء شده اند که اسناد مربوطه موجود است. البته نکته ای در این باره وجود دارد که در پایان عرض خواهم کرد.

از این گروه آخر سابقه ای در کتابخانه ملی وجود دارد؟

بله. همان طور که گفته شد، کتابخانه ملّی وظیفه دارد از همه نشریات چاپ شده در ایران در تمام ادوار مختلف، دست کم دو دوره کامل در آرشیو نگهداری کند.

در پایان اگر نکته‌ای مورد نظر شما است، بفرمائید.

نکته این است که در این موضوع اخیر برخی بدون اطلاع دقیق، به اظهار نظر و حتی توهین پرداختند در حالی که اولا برخلاف ادعای منتشر شده، هیچ کتاب یا نشریه نفیس و ارزشمندی درمیان این مجموعه وجود نداشته،ثانیا هیچ نشریه یا کتاب مربوط به سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در این مجموعه وجود نداشته، بلکه صرفا نشریاتی مورد امحا قرار گرفته که در بالا اشاره شد. همچنین این نشریات هیچ گونه متقاضی نداشته و یا گروهی از نشریات که به قدری آسیب دیده، پاره، یا عفونت دیده و کپک زده بوده که موجب آسیب دیدگی کارکنان مخازن و انبارهای کتابخانه ملی شده و پس از بررسی آزمایشگاهی معلوم شد دارای آلودگی بیش از دو برابر حد مجاز بوده و در عین حال جزو نشریات قدیمی و مورد نیاز کتابخانه هم نبوده اند.