به گزارش دریاکنار و نقل از خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی دولت، سید امیرحسین گرکانی در نشست زهرا بهروز آذر معاون امور زنان و خانواده رییس جمهور با مشاوران امور زنان و خانواده وزرا و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی درباره تاب آوری اجتماعی زنان و خانواده در زمان بحران، اظهار کرد: مراحل مدیریت بحران در اسناد مختلف به صورت متفاوت ترجمه شده است، در قانون مدیریت بحران ما یک مرحله پیشگیری و کاهش خطر وجود دارد که همواره در برنامه‌های توسعه‌ای بر این امر تاکید شده است.

وی با اشاره به تمرین برای مقابله با سانحه و سپس آمادگی برای پاسخ به سانحه، گفت: هر چقدر بتوانیم در مرحله پیشگیری نگذاریم مخاطره رخ دهد موفقیت بیشتر است. قبل از وقوع بحران باید برای مقابله با آن آموزش ببینیم و پس از رخداد بحران باید پاسخ به هنگام داشته باشیم. در نهایت بازسازی و بازتوانی باید انجام شود.

رییس پژوهشکده سوانح طبیعی کشور، با اشاره به تحقیق انجام شده در سال ۱۹۹۶ مرور بر ۱۰۰ مطالعه جنسیت در سوانح در سراسر جهان مورد غفلت قرار گرفته است: در زلزله گیلان و زنجان و رودبار و منجیل که قبل از این تاریخ رخ داد.

گرکانی با طرح این پرسش که ایا سوانح زنان و مردان را به یک اندازه تحت تاثیر قرار می‌دهد؟، توضیح داد: سوانح بی‌طرف نیستند. تردید نکنید طبق مستندات بین المللی و داخلی، سوانح زنان و مردان را به طور متفاوت تحت تاثیر قرار می‌دهد. چراکه نابرابری جنسیتی ناشی از امور اجتماعی، سیاسی و... زنان را در موقعیت آسیب پذیرتر قرار می‌دهد. در شرایط بحران شاهد حاکمیت شتاب و اضطرار هستیم و غلبه تفکر اضطرار در ذهن نیروهای فعال در سوانح منجر به بی اهمیت شمردن بحث جنسیت در بحران ها می‌شود. از سوی دیگر فرهنگ سازمانی مردانی در بسیاری کشورها منجر به این می‌شود که مردان فقط تصمیم گیر باشند و کم توجهی به اولویت های زنان در جامعه را شاهد هستیم.

وی ادامه داد: قابل اذعان است که سیاست ها و برنامه‌های ما تعمدا و یا غیر تعمدا باعث شده بحث زنان مغفول واقع شود. برای مثال به طور پیش فرض سرپرست خانواده در تمام ارزیابی‌های ما مردان هستند و این مردان هستند که مورد پرسشگری در ارزیابی سوانح قرار می‌گیرند. از این رو بسیاری از آسیب‌های زنان را در زمان بحران نمی‌بینیم و یا اگر هم می‌بینیم خیلی نسبت به آن بی‌تفاوت هستیم.

رییس پژوهشکده سوانح طبیعی کشور، با طرح این پرسش که چرا زنان در سوانح آسیب پذیرتر هستند؟، یادآور شد: زنان در پنج گروه آسیب پذیری در سوانح قرار دارند و نیازمند مراقبت ویژه هستند که دلایل آن متفاوت است. نابرابری اجتماعی و ساختاری، دشواری و چند برابر شدن حجم کار زنان در رخداد حوادث از جمله این دلایل هستند. زنان همیشه مجبور به محافظ بچه‌ها بودند. بعضا در زمان حوادث بعد خانوار اضافه می‌شود و ما از زنان انتظار فداکاری داریم. زنان و کودکان ۱۴ برابر بیشتر از مردان در حوادث کشته می‌شوند. بعضا در معرض خشونت های جنسیتی و مشکلات در تامین مالی هستند. پس از فوت سرپرست خانوار قوانین ارث بعضا مشکلاتی را برای افراد ایجاد می‌کند.

گرکانی نقش زنان در خانواده را با عنوان "دیپلمات اجتماعی" توصیف کرد و افزود: زن معمار اصلی تاب آوری اجتماعی است و زنان مدیران غیرسمی بحران ها هستند. طبق اسناد جهانی میانگین کشته شدگان زنان در سوانح بالاتر از مردان است. مثلا در بم ۶۰ درصد کشتگان زنان بودند. یا در اتفاق سیلاب اندونزی سه برابر کشته های زن بیشتر بود. از سوی دیگر بحث امداد به زنان نیز مشکلاتی دارد. ۶۵ درصد امدادگران ما داخل کشور مرد هستند و کمتر از ۳۵ درصد امدادگران زنان هستند. در شرایط بحران خیلی اوقات برای زنان حضور در صحنه فاجعه و بحران و ممنوع است. برای مثال در زلزله بدخشان، بسیاری از اجساد زنان را از خاک بیرون نیاوردند چون معتقد بودند محارم باید زنان را از خاک بیرون آورند.

وی در پایان سخنان خود با تاکید بر اهمیت استقرار عدالت در نظام توزیع تسهیلات در زمان بحران، خاطر نشان کرد: باید ظرفیت ها و توانمندی ها در خصوص توجه به نیازهای زنان در زمان بحران را ببینیم. زن اگر آسیب ببیند هم مردم و هم خانواده از دست می‌رود. با این پرسش مواجه ایم که آیا آسیب پذیری زنان مساوی با قربانی بودن آنها است؟ بحران پنجره فرصتی است که می‌توان بر تبعیض علیه زنان غلبه کرد.

بنابراین گرچه به دلیل ساختارها و روابط تبعیض آمیز جنسیتی زنان اسیب پذیرتر از مردان هستند اما زنان می‌توانند یاور مردان و خانواده باشند و فرصتی برای خلق رفتارهای جدید برای داشتن جامعه بهتر ایجاد کنند. می‌توان بسیاری از حقوق از دست رفته زنان در پس از بحران‌ها مطالبه گری کرد و قواعد را حداقل در شرایط اضطراری اصلاح کرد. زنان می‌توانند موتور محرک تاب آوری اجتماعی و یاور بحران باشند.

رییس پژوهشکده سوانح طبیعی کشور، همچنین با اشاره به اهمیت تقویت مراکز کمک به خانواده و اطلاع رسانی و ارتباط با مردم در زمان بحران، گفت: نیازمند دستورالعمل ویژه دد این خصوص هستیم. هرچند این امور به دستگاه‌ها در سال‌های گذشته ارسال شده اما اصلا اجرایی نشده است. ما اسناد ملی در مدیریت بحران داریم که باید این اسناد را پایش و جایگاه آنها را رفیع تر کنیم. تنوع بخشی به منابع معیشتی زنان می‌تواند کمک کننده باشد. باید دنبال برنامه ریزی حساس به جنسیت در زمان بحران بود. در قانون مدیریت بحران اصلا به خانواده و ابعاد جنسیتی اشاره‌ای نشده است. در پژوهشکده سوانح طبیعی حدود ۲۴ سند تهیه کردیم که در برنامه ملی بازسازیی و بازتوانی مفصل‌تر به آن پرداخته شده است اما نیاز به بازبینی دارد. در سند راهبردی ملی اشاراتی به حوزه زنان شده است و در برنامه بازسازی و بازتوانی به خانواده تاکید شده است. برنامه ریزی ما باید حساس به سوانح باشد.