پس از انتظار 48 روزه مردم برای انتشار آمار تورم اسفند ماه سال 1401 و گمانه‌زنی‌های فراوان پیرامون علت منتشر نشدن این آمار، مرکز آمار ایران بالاخره گزارش تورم اسفند ماه و فروردین ماه را منتشر کرد.

با این وجود نحوه افشاسازی این گزارش به شکلی بود که بسیاری از فعالان اقتصادی را ناامید و احتمالات پیشین را تقویت کرد. چراکه آمار منتشر شده بسیار ناقص بوده و تغییر سال پایه محاسبات آمار تورم در این گزارش، مانع محاسبه کردن آمارهای دقیق‌تر می‌شود. این در حالی است که مرکز آمار نیز توضیحی درباره علت تغییر سال پایه و همچنین دلیل انتخاب سال 1400 به‌عنوان سال پایه جدید نداده است.

تورم در قله 10 ساله

بر اساس آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، تورم سال 1401 بر اساس سال پایه 1400 در پایان اسفند ماه به 45.8 درصد رسید. بر این اساس، اقتصاد ایران در سال 1401 بالاترین تورم سالانه در 10 سال اخیر را تجربه کرد.

همچنین تورم ماهانه اسفند ماه سال گذشته معادل 4.7 درصد ثبت شد. با این وجود مرکز آمار در اقدامی عجیب آمار تورم نقطه به نقطه سال 1401 را منتشر نکرده است. این در حالی است که با توجه به تغییر سال پایه در آمار جدید، امکان محاسبه تورم نقطه به نقطه اسفند ماه وجود ندارد و می‌توان گفت که عملا درباره آمار تورم نقطه به نقطه پنهانکاری شده است.

خبری از تورم سالانه و نقطه‌ای فروردین ماه نیست!

مرکز آمار ایران علاوه بر آمار تورم اسفند ماه، آمار تورم فروردین ماه را نیز منتشر کرد که البته این آمار هم با تاخیر 17 روزه اعلام شد. با این وجود، گزارش آمار تورم فروردین ماه حتی از اسفند ماه نیز ناقص‌تر است و مرکز آمار تنها به انتشار تورم ماهانه اکتفا کرده است!

بر اساس گزارش مرکز آمار، تورم ماهانه در فروردین 1402 معادل 3.7 درصد ثبت شد. با این وجود تفکیک این رقم به عناصر تشکیل‌دهنده آن نشان می‌‌دهد که در فروردین ماه، میوه و خشکبار با ثبت تورم 15.3 درصدی بیشترین افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. پس از آن نیز حمل و نقل، انواع گوشت قرمز و سفید، هتل و رستوران و دخانیات بیشترین تورم را ثبت کرده‌اند. آموزش، لبنیات، تخم‌مرغ و همچنین روغن نیز کمترین آمار تورم ماهانه در فروردین ماه را ثبت کرده‌اند.

تخمین تورم نقطه به نقطه در فروردین ماه

با وجود نقص در انتشار آمارهای تورم، رسانه فردای اقتصاد با استفاده از شاخص‌های قبلی و تورم ماهانه اعلامی، آمار تورم نقطه به نقطه اسفند و فروردین ماه را تخمین زده است. بر این اساس تورم نفطه به نقطه اسفند ماه معادل 58.5 درصد تخمین زده شده و این رقم برای فروردین ماه سال 1402 به 59.1 درصد می‌رسد. عددی که نشان‌دهنده شکستن رکورد 10 ساله تورم نقطه‌ای در فروردین ماه است.

البته بدیهی است که این اعداد تخمینی هستند و محاسبه دقیق آنها نیازمند انتشار داده‌های کامل‌تر از سوی مرکز آمار ایران است.

تغییر در سبد مصرفی خانوار سال پایه را تغییر داد

همانطور که پیش‌تر ذکر شد، مرکز آمار ایران سال پایه مبنای گزارش‌دهی خود را از اسفند ماه به این سو از سال 1395 به سال 1400 تغییر داده است. به این ترتیب ضریب اهمیت اقلام در سبد خانوار با تغییراتی مواجه شده است.

ضریب اهمیت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، دخانیات مسکن، آب و برق و گاز، مبلمان و لوازم خانگی افزایش یافته و در محاسبات مرکز آمار، سهم این کالاها از سبد مصرفی خانوار افزایش یافته است.

از سوی دیگر اما مرکز آمار در محاسبات جدید خود برای پوشاک و کفش، بهداشت و درمان، حمل و نقل، ارتباطات، تفریح و فرهنگ، آموزش و هتل و رستوران سهم کمتری در سبد مصرفی خانوار در نظر گرفته است.

این تغییرات در ضرایب اهمیت نیز بدون ابهام نیست. برای مثال در محاسبات جدید ضریب اهمیت ارتباطات در از 2.87 در سال پایه 1395 به 2.41 در سال 1400 کاهش یافته است. این در حالی است که این احتمال مطرح شده که سهم خدمات ارتباطی مثل اینترنت در سبد خانوار در سال 1400 نسبت به سال 1395 افزایش یافته است.

کارشناسان اقتصادی نیز به این نکته اشاره می‌کنند که مرکز آمار باید توضیح دهد که علت تغییر سال پایه چه بوده و چرا سال 1400 به‌عنوان سال پایه جدید انتخاب شده است؟ با این وجود همچنان توضیحی از سوی مرکز آمار ایران در این مورد ارائه نشده است.

علت تاخیر مرکز آمار چیست؟

تاخیر 48 روزه در انتشار آمار تورم اسفند ماه و 17 روزه در انتشار تورم فروردین ماه باعث شد که اظهار نظرهای مختلفی درباره چرایی علت تاخیر در انتشار این آمار مطرح شود.

برخی از کارشناسان مثل کامران ندری متعقد هستند که اگر علت این تاخیر، تغییر سال پایه بوده، این موضوع نشان‌دهنده سوءمدیریت در مرکز آمار است. وی در گفتگویی که پیش‌تر با تجارت‌نیوز داشت، گفت: اگر مرکز آمار می‌خواهد سال پایه را عوض کند، باید برنامه‌ریزی برای این اقدام به گونه‌ای انجام شود که در انتشار به موقع آمار خللی ایجاد نشود. مرکز آمار می‌توانسته از این تاخیر جلوگیری کند اما وقتی این اتفاق نیفتاده، به این معنی است که مدیریت خوبی در این زمینه وجود نداشته است.

این در حالی است که نحوه انتشار این آمار و نقص‌های فراوان در آن نیز بر این سوءمدیریت مهر تایید می‌زند.

همچنین برخی کارشناسان عقیده دارند که یکی از نقاط ضعف مرکز آمار در انتشار گزارش‌های تورم، منتشر نکردن فراداده‌های فصلی است که باعث می‌شود محاسبات برای کارشناسان و فعالان اقتصادی دشوار شود.

تغییر سال پایه نرخ تورم را تعدیل کرد

گمانه‌زنی دیگری که در این باره وجود داشت این بود که علت منتشر نشدن آمار تورم به دلیل ملاحظات سیاسی است. چراکه پیش‌بینی‌هایی که از آمار تورم اسفند ماه و فروردین ماه ارائه می‌شد، نگران‌کننده بود و همین موضوع سبب شد که این احتمال به‌وجود بیاید که مرکز آمار برای پنهان کردن یک خبر بد از مردم، آمار تورم را منتشر نمی‌کند.

حال به نظر می‌رسد که این گمانه‌زنی هم پر بیراه نبوده اما تغییر سال پایه توانسته تا حدودی آمار تورم را تعدیل کند. زیرا مقایسه آمار مرکز آمار از تورم ماه‌های گذشته با سال پایه جدید و قدیمی نشان می‌دهد که اعداد و ارقامی که بر اساس سال پایه 1400 منتشر شده‌اند حدود سه واحد درصد از ارقام تورم ماه‌های اخیر با سال پایه 1395 کمتر است.