یست و هفتمین جلسه هیأت امنای بنیاد ملی علم ایران، با حضور حسین افشین، معاون علمی رییس جمهور، علی‌محمد سلطانی، رییس بنیاد ملی علم ایران و اعضای هیأت امنای این بنیاد، عصر شنبه ۲۰ بهمن‌ ۱۴۰۳ در محل معاونت علمی برگزار شد.

حسین افشین معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس جمهور در این نشست، با اشاره به اهمیت تربیت نیروی انسانی پژوهش‌محور، خلاق و نوآور در زمینه فناوری‌های نوظهور، بر حمایت معاونت علمی از حرکت بنیاد ملی علم ایران در این مسیر تأکید کرد و گفت: در حوزه تربیت نیروی انسانی هم باید گام‌های محکمی برداریم و ضعف‌های جدی که در تربیت نیروی انسانی و آموزش فناوری‌های نوظهوری مانند کوانتوم وجود دارد، از مسیر بنیاد ملی علم ایران برطرف شود.تربیت نیروی انسانی در کوانتوم، هوش مصنوعی و علوم نوظهور از اصلی‌ترین اولویت‌های معاونت علمی است که به بنیاد ملی علم سپرده شده است تا در ادامه، نیروی انسانی تربیت شده، در راستای کار پژوهشی به صورت متمرکز هدایت شوند.

افشین با اشاره به ایجاد توازن و هم‌سویی در حمایت‌ها و مأموریت‌ بخش‌های مختلف زیست‌بوم فناوری و نوآوری گفت: در تعریف مأموریت‌ها، اولویت‌ها و حمایت‌های بخش‌های مختلف تلاش داریم موازی‌کاری و تعارض در مأموریت‌ها وجود نداشته باشد؛ بر همین اساس، حمایت‌های بنیاد ملی نخبگان دانشجومحور و مسیر بنیاد ملی علم هم‌راستا با حمایت از پژوهش‌محوری و استادان حرکت کند.

وی با اشاره به آمادگی برای ایجاد سازوکار حمایت از اندیشکده‌ها برای مأموریت‌محور شدن پژوهش‌ها گفت: در قانون برنامه هفتم، وزارت علوم به عنوان محوردهنده به اندیشکده‌ها انتخاب شده است و معاونت علمی، آمادگی دارد که هم‌راستا با این مأموریت وزارت علوم، در قالب یک سازوکار مشخص و در جایگاه حمایت‌کنندگی و تقویت اندیشکده‌ها، به منظور مسأله‌محور کردن پژوهش‌ها و حل مسائل کشور به ویژه در عرصه حکمرانی، نقش‌آفرینی کند.

معاون علمی رییس‌جمهور، با تأکید بر این‌که سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های بنیادین و مرز دانش به هیچ عنوان هزینه‌ای نیست و عواید آن در سال‌های آینده نصیب کشور می‌شود، ادامه داد: از مواردی که می تواند به پیشرفت و توسعه پایدار کشور کمک کند، حرکت در مسیر پژوهش‌های بنیادی و لبه‌های دانش و فناوری است. حمایت‌ها و سرمایه‌گذاری در این حوزه، نباید هزینه تلقی شود و  باید در زمینه پژوهش‌های مرز دانش و بنیادین، تمام ظرفیت‌های حمایتی موجود را به کار ببندیم و حمایت حداکثری داشته باشیم.

افشین، با تأکید بر این‌که باید با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط، بودجه بنیاد ملی علم ایران برای حمایت از پژوهش‌های مسأله‌محور و بنیادین متناسب با ظرفیت و نیاز مبرم کشور، ارتقا پیدا کند، افزود: گزارش امسال بنیاد ملی علم ایران از بودجه، هزینه‌کرد و افراد حمایت شده نشان داد که این بنیاد جامعه مخاطبی حدودا شش هزار نفری از دانشجویان، استادان دانشگاه و پژوهشگران را صرفاً با یک بودجه ۳۰۰ میلیارد تومانی حمایت کرده‌است، که با توجه به ظرفیت دانشی و پژوهشی موجود و نیاز مبرم کشور، این میزان باید افزایش پیدا کند؛ همچنین می‌بایست به پروژه‌های پژوهشی نیز با افق نگاه گسترده‌تری توجه شود و با دست گشاده از پروژه‌های مرز دانش و نوظهور حمایت کنیم.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور، با اشاره به حمایت جدی این معاونت از بنیاد ملی علم ایران در راستای توسعه پژوهش‌های مأموریت‌محور، ترویج دانش و توسعه فناوری‌های نوظهور، عنوان کرد: کل بودجه‌ای که کشور برای این کار اختصاص داده، چیزی حدود ۱۱۰ میلیارد تومان بود اما معاونت علمی رقم ۵۰۰ میلیارد تومان را برای حمایت از پروژه‌ها هدفگذاری کرده‌است که برای سال بعد نیز پیش‌بینی می‌شود به ۷۰۰ میلیارد تومان افزایش یابد؛ البته حمایت از طرح‌ها و پروژه‌های پژوهشی، همگی توسط بنیاد ملی علم ایران و مبتنی بر سازوکارهای تعریف شده و مشخص این بنیاد خواهد بود. طرح هایی هم که از سوی معاونت علمی، به بنیاد علم ارجاع شود، بر مبنای نظر و اولویت بنیاد علم بررسی خواهد شد و جهت‌گیری خاصی برای هیچ طرح و پروژه پژوهشی و مرز دانشی وجود ندارد. این رویکرد در راستای ایجاد یکپارچگی، نظم و هماهنگی در حمایت از پژوهش نخبگان و شرکت‌های دانش‌بنیان اتخاذ شده است.

وی با تاکید بر این که هیچ‌ منعی برای اعضای شورای علمی بنیاد ملی علم ایران، برای مشارکت در طرح‌های پژوهشی و دریافت حمایت‌های بنیاد وجود نخواهد داشت، افزود: اعضای شورای کارگروه‌ها هم می‌توانند در طرح‌های پژوهشی مشارکت داشته‌باشند و از حمایت‌های بنیاد بهره‌مند شوند. برای تحقق کامل این امر، لازم است بازنگری در آیین‌نامه‌ها از سوی اعضای هیأت امنا، صورت بگیرد تا محدودیتی وجود نداشته باشد.

سلطانی، رییس بنیاد ملی علم ایران هم در ابتدای این نشست به ارائه گزارشی از مأموریت‌ها، عملکرد بنیاد در سال ۱۴۰۳ و برنامه‌های پیش روی این بنیاد پرداخت و گفت: بنیاد ملی علم ایران، سه مأموریت مهم مرجعیت علمی، پژوهش برای حل مسائل کشور و ترویج علم را دنبال می‌کند، که ماموریت اول، پژوهش برای رسیدن به مرجعیت علمی است. در این راستا، ضمن سرمایه‌گذاری و حمایت از پژوهش، باید تعاملات بین‌المللی داشته باشیم و دانشمندان را حمایت کنیم تا به این مهم در ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی دست پیدا کنیم. به دنبال آثار اقتصادی-اجتماعی پژوهش‌ها هستیم و در دولت هم باید در پی این باشیم که تصمیم‌گیری‌ها بر مبنای دانش و پژوهش صورت بگیرد.

وی افزود: در بخش ترویج علم، در تلاشیم علم را به زبان ساده‌تر برای مردم ترجمه کنیم و مسائل آنان را به کمک علم حل کنیم تا مردم بیش‌تر به نهادهای علمی اعتماد کنند. در مأموریت مرجعیت علمی دو راهبرد را دنبال می‌کنیم که در راهبرد اول، با شناسایی دانشمندان برجسته و اعطای پژوهانه‌های علمی فاخر به آنان، از ترویج علم حمایت می‌کنیم؛ حمایت از سرآمدان علمی و اعطای کرسی پژوهشی در همین راستا است. خوشه پژوهشی چند تخصصی، فراخوان‌های حرکت در مرزهای دانش و توسعه فناوری‌های بدیع و نوظهور در راستای رویکرد نخست است. در رویکرد دوم به دنبال این هستیم که فاصله را با دنیا کم کنیم و سپس با تعامل بیش‌تر زمینه همکاری بین‌المللی را ایجاد کنیم. این کار با اعلام فراخوان‌ها در فناوری‌های نوظهور دنبال می‌شود.

وی با اشاره به ایجاد مرکز هدایت و راهبری پژوهش‌ها گفت: در بخش پژوهش‌های حل مسأله، ایجاد مراکز هدایت و راهبری حل مسأله یا به اختصار «مهر»  را در دستور کار قرار دادیم. این مرکز با هدف مدیریت مسأله، تعریف و راهبری پژوهش‌ها و در نهایت مدیریت راه‌حل‌ها شکل می‌گیرد. این مرکز ساختار مجازی دارد و راهبر مسأله است. یکی از دانشگاه‌های کشور از طریق رقابت و در قالب یک فراخوان، در یکی از مسائل خاص کشور به عنوان «مهر» تعیین می‌شود، آن مسأله به طرح‌های پژوهشی شکسته می‌شود و ذی نفعان در طرح‌ها حضور دارند و مسئولیت تجمیع مسأله‌ها با مهر خواهد بود. سال گذشته موفق شدیم در دو مسأله تاب آوری شهری و تورم، مرکز هدایت و راهبری مهر را تعریف کنیم.

در بخش دوم پژوهش‌های حل مسأله به دنبال مأموریت‌گرا کردن دانشگاه‌ها هستیم که در این راستا، از دانشگاه‌ها درخواست کردیم چند مأموریت محدود از مسائل استانی را انتخاب کنند و مجموعه‌ای از طرح‌های پژوهشی ذیل آن مأموریت را به بنیاد برای بنیاد علم اعلام می‌کنند که سال گذشته، با ۴۵ دانشگاه و پژوهشگاه برای انجام این ماموریت‌ها همکاری داشتیم.

وی با اشاره به حمایت از پژوهش‌ها برای رفع نیازهای شرکت‌های دانش‌بنیان پیشرو، به عنوان یکی دیگر از مأموریت‌های بنیاد ملی علم ایران گفت: در این راستا، نیازها و مسایل شرکت‌های دانش‌بنیان پیشرو توانمند که در لبه دانش حرکت می‌کنند، جمع آوری شده و از طریق فراخوان‌هایی، در مسیر حل آن‌ها به کمک پژوهش‌ها گام برداشته می‌شود.

سلطانی ، با بیان این‌که ۸۰ درصد از حمایت‌های بنیاد ملی علم ایران از طریق اعلام فراخوان‌ها و با همکاری دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط با آن حوزه علمی و فناوری است، ادامه داد: به طور مثال در حوزه فناوری هوش مصنوعی، فراخوان‌ها و حمایت‌های پژوهشی در قالب همکاری با ستاد توسعه هوش مصنوعی معاونت علمی و سازمان ملی هوش مصنوعی یا زیست‌فناوری در همکاری با ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی است.

وی با اشاره به حمایت از رساله‌های دکتری و پسادکتری برای حمایت از نخبگان کشور گفت: امسال علاوه بر حمایت ۱۳۵ میلیون تومانی از رساله‌ها، فراخوانی ویژه با محوریت ۶ حوزه اولویت‌دار فناورانه اعلام شد که ۲۵۰ میلیون تومان از پژوهش‌ها حمایت می‌کنیم. در سال جاری تا کنون ۲۷۰ مورد رساله دکتری و ۳۵۰ مورد رساله پسادکتری مورد حمایت قرار گرفته است.

رییس بنیاد ملی علم ایران، همکاری‌های بین‌المللی، حمایت از سفرهای علمی و پژوهشی، شب علم، حمایت‌های مستمر از استادان و اعلام فراخوان‌های پژوهشی را از دیگر محورهای حمایتی این بنیاد، اعلام کرد و افزود: شیوه‌های استاندارد داوری طرح‌ها، همکاری‌های بین‌المللی، همکاری‌های چندرشته‌ای و فرارشته، تبدیل اثرات طرح‌های مصوب قبلی و برنامه‌ریزی برای تبدیل ایران به کشوری آفریننده و تولیدکننده علم از دیگر برنامه‌های بنیاد ملی علم ایران است.

سلطانی، با اشاره به استقبال دانشجویان، استادان و پژوهشگران برجسته از طرح‌های بنیاد ملی علم ایران گفت: خوشبختانه استقبال خوبی از طرح‌ها صورت گرفت است به طوری که ۴۲۰۰ طرح ورودی داشتیم که ۱۲۷۶ طرح نیز تصویب شده است. این موضوع نشان می‌دهد رویکرد نسبت به بنیاد ملی علم ایران، مثبت بوده است. مبلغ حمایت مصوب در سال ۱۴۰۲ عدد ۲۷۶ میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۳، ۳۵۰ میلیارد تومان بوده است که با حمایت معاونت علمی و سازمان برنامه و بودجه، کمبودی در حمایت از طرح‌ها وجود ندارد.

در ادامه این نشست، گزارش عملکرد مالی و بودجه تفصیلی بنیاد در سال ۱۴۰۳ مورد بررسی اعضا قرار گرفت. همچنین علاوه بر این، موضوعاتی همچون عضویت سازمان برنامه و بودجه در کمیسیون دائمی، بیانیه ارزیابی پژوهش برای بهبود داوری‌ها و تعیین شرکت حسابرس برای سال مالی آینده بنیاد ملی علم ایران مورد بررسی قرار گرفت.