فردین احمدی:

دکتر فردین احمدی مدیر مسئول انتشارات بین المللی حوزه مشق؛

اقدامات اصلاحی امیر کبیر در حوزه آسیب های اجتماعی و فرهنگی در دوران صدارتش بر ایران:

شناخت تاريخ و پديده هـاي تـاريخی، امكـان سـنجش و انـدازه گيـری رونـد دگرگـونی هـای اجتماعی، مسير و آهنگ آنها را فراهم مي سازد.

 پرسش هايي كه درباره دگرگوني های اجتمـاعی مطرح مي شوند، در زمره عميق ترين و اساسي ترين پرسش هايي اند كـه در دانـش بـشري طـرح شدني است؛ يعني در پژوهش تاريخي سخن از چگونگي پيـدايي جامعـه، مـسير و چگـونگي تطور آن و در نهايت سخن از آينده ای است كه در برابر انسان است. 

پاسخ به ايـن پرسـش هـا شناخت ماهيت پديده های تاريخي را ضروری مي سازد. چنان که فيليپس گفته، شـناخت تـاريخ در راستای حكمرانی امری ضروری است.

امیر کبیر با دقت،هوشمندی و با بهره گیری از تجارب سفر خود به روسیه و عثمانی و مطالعه کتاب ها و روزنامه های متعدد، عمق عقب ماندگی ایران را در ابعاد مختلف ادراک کرد و برنامه های اصلاحی را برای نجات کشور از عقب ماندگی آغاز کرد.

در خصوص انگیزه های امیر کبیر در انجام اصلاحات مهم ترین عواملی را که باید در اندیشه های سیاسی و امنیتی امیر مدنظر قرار داد آگاهی عمیق امیر به وضعیت اسفبار جامعه آن روز ایران و همچنین فقدان امنیت و آسایش در کشور بود.

امیر کبیر با حسن فراست دریافته بود که تا نظم و امنیت و آسایش در کشور بود.

امیر کبیر با حسن فراست دریافته بود که تا نظم و امنیت پایدار حاکم نباشد، انجام اصلاحات راه به جایی نخواهد برد بنابراین بیشترین تلاش امیر کبیر در آغاز برنامه هایش،اولویت قرار دادن،اصلاحات امنیتی انتظامی و ایجاد امنیت و نظم اجتماعی در کشور بود.

مهمترین اقدام امیر در فرايند توسعه علمی و صنعتی ایران و همچنین توسعه و پیشرفت نیروهای امنیتی و نظامی تاسیس دارالفنون بعنوان اولین مدرسه و به تعبیر دقیق تر دانشگاه صنعتی در ایران بود.

امیر ‌کبیر با حسن فراست دریافته بود که تا نظم و امنیت پایدار حاکم نباشد، انجام اصلاحات راه به جایی نخواهد برد، بنابراین بیشترین تلاش امیر کبیر در آغاز برنامه هایش، اولویت قرار دادن، اصلاحات امنیتی انتظامی و ایجاد امنیت و نظام اجتماعی در کشور بود.

نا امنی،هراس و پدیده کشمکش و نزاع های قومی و قبیله ای برای دستیابی به قدرت از مهمترين خصوصیات عصر قاجار بوده و بر اساس فقدان قوانین مدون امنیت قضایی و اجتماعی و اقتصادی هیچ گاه به طور کامل محقق نمی شد.

رواج رسومات منفی، اعمال نفوذ و رشوه خواری نیز بر نا امنی ها می افزود. منازعات فرقه ای و کشمکش های گروهی از آفات ساختار اجتماعی ایران به شمار می رفت.

یکی از آسیب های اجتماعی دوره قاجار، وجود پیاله فروشی ها و رواج مشروب خواری در میان داش مشتی ها و لات های تهران و سایر مناطق کشور بود که زمینه ساز درگیری عربده کشی و قتل و تعدی به مال و جان و ناموس دیگران می شد.

یکی دیگر از اقدامات امیر کبیر در این دوره، ابلاغ ممنوعیت آشکار شرب خمر و مسکرات بود که بدون بستن دکان های مشروب فروشی و مهر کردن آلات تقطیر،خوردن آن را قدغن کرد.

یکی از مهم ترین مسائل در دوره صدارت امیر کبیر در عرصه امنیت داخلی و اجتماعی ایران،فتنه مذهبی و فرقه ای سید علی محمد باب بود. 

امیر اگر چه با اقلیت های دینی شیوه تسامح و مدارا را در پیش گرفت اما با ادراک عمق خطر با پیگیری در ایران نسبت به آن شدت عمل به خرج داد، او فرق بابیه که فرقه ای ساخته روس ها و انگلیسی ها بود را با سایر اشراف و مفسده جویان یکی می دانست که باید قلع و قمع شوند.

لذا فتوای قتل باب را از علما گرفت و در روز ۲۷ یا ۲۸ شعبان در شهر تبریز مقابل ارک دولتی، سید علی محمد باب را پس از اعتراف به ادعای دروغش به دار آویخت و شورش هایی که در شهرهای مختلف کشور از طرف بابیها بروز کرد، سرکوب کرد و فتنه جویان را مجازات کرد.

امیر در جهت اجرای اصلاحات عدالت طلبانه خود در پی آن بود تا ظلم و ستم را ریشه کن سازد.

امیر نظم و قانون و تأمين عدالت در واقع آنچه را که نظم میرزا تقی خان معروف شد بسیار وسیع می دید او از نظم میرزا تقی خان نوعی قانونمند کردن قدرت خودکامه و به ضابطه کشیدن هر نوع بی ضابطی را می فهمید و به جد در راه آن ایستاد.

در مقابل انضباط اجتماعی امیر، هر قدرت مستقلی، حتی نفوذ و مقبولیت روحانیت نیز می توانست منشأ نوعی بی نظمی به شمار آید. در بدو امر با کمال تامل و متانت با اصلاح برخی از محاضر شرع پرداخت‌ و کسانیکه حکم ناسخ و منسوخ یا برخلاف حقیقت صادر می کردند به وسیله محاضر دیگر و فتوا مجتهدین معروف آن ها را رسوا و با این طریقه عده ای از نااهلان را که استحقاق مداخله در شئون قضایی نداشتند دور ساخت و افراد پرهیزگار را متصدی امور قضایی کرد.