"محسن هشترودی: پلی میان ریاضیات و هنر در سایه انسانیت"

نویسنده: دکتر فردین احمدی مدیر مسئول انتشارات بین المللی حوزه مشق

یادداشت به مناسبت سالروز درگذشت محسن هشترودی

در تاریخ معاصر ایران، مردانی زیسته‌اند که با شجاعت علمی و اصالت فکری خود، نه تنها در جامعه علمی، بلکه در حیطه‌های هنری و ادبی نیز تأثیری ماندگار گذاشته‌اند. پروفسور محسن هشترودی یکی از این نوابغ بود؛ کسی که با دانش عمیق خود در ریاضیات و هندسه دیفرانسیل، پلی میان دنیای خشک و سخت علوم دقیق و جهان لطیف و ظریف هنر و ادبیات برقرار کرد. او کسی بود که نه تنها به دنبال کشف معادلات پیچیده ریاضی، بلکه به دنبال کشف زیبایی‌های جهان هستی از دریچه علم و هنر بود.

محسن هشترودی در سال ۱۲۸۶ هجری شمسی در تبریز به دنیا آمد. او از همان دوران کودکی به درک عمیق از علوم و هنر علاقه‌مند بود و این اشتیاق، او را به یکی از پیشروان ریاضیات مدرن در ایران تبدیل کرد. تخصص او در زمینه هندسه دیفرانسیل بود و پایان‌نامه دکترای او در این حوزه، که یکی از مدل‌های ریاضی استاد بزرگ الی کارتان را تعمیم داد، نام او را در میان دانشمندان برتر این عرصه ماندگار کرد. به همین دلیل امروزه "التصاق هشترودی" در جهان ریاضیات به عنوان اثری ماندگار از این دانشمند بزرگ شناخته می‌شود.

اما هشترودی تنها یک ریاضیدان نبود. او به همان اندازه که به دنیای ریاضیات عشق می‌ورزید، به هنر، ادبیات، و فلسفه نیز دلبستگی داشت. او با بینشی وسیع و نگاهی ژرف، به دنبال کشف رابطه‌های پنهان میان علم و هنر بود. این علاقه و تلاش او، به او نقش مهمی در جامعه روشنفکری و ادبی ایران بخشید. از نگاه منتقدان، نقش هشترودی در ادبیات معاصر ایران مشابه نقش برتراند راسل در ادبیات انگلیسی بود؛ البته در مقیاسی کوچکتر.

هشترودی با تالیفات متعدد خود در زمینه‌های گوناگون، از جمله "جهان اندیشه، دانش و هنر"، "نظریه اعداد"، "سایه‌ها" و "سیر اندیشه بشر"، به تبیین دیدگاه‌های فلسفی و هنری خود پرداخت. او به دنیای هنر به عنوان راهی برای آرامش روح و تسکین دردهای زندگی نگاه می‌کرد و همین نگاه عمیق او را در میان نخبگان فرهنگی و هنری ایران به شخصیتی محبوب و ماندگار تبدیل کرد.

پرویز شهریاری، یکی از شاگردان برجسته او، درباره هشترودی گفته است: "درس استاد درس انسانیت و درست اندیشیدن بود و آدمی را در دنیایی از شوق و شگفتی فرو می‌برد." این جمله به خوبی نشان‌دهنده تأثیر عمیق هشترودی بر دانشجویان و اطرافیان اوست. او نه تنها یک معلم ریاضی، بلکه یک معلم زندگی بود که با رفتار و گفتارش، شرافت انسانی را به دیگران می‌آموخت.

زندگی محسن هشترودی، پر از فراز و نشیب‌های گوناگون بود. او با وجود مشاغل دانشگاهی و علمی، زندگی ساده‌ای داشت و به ندرت به مجالس بزرگان پا می‌گذاشت. او پس از ساعات تحقیق و تدریس، با دوستان خود به شطرنج بازی می‌پرداخت، به موسیقی گوش می‌داد و داستان می‌خواند. این سادگی و بی‌پیرایگی، به او کمک می‌کرد تا در برابر فشارهای زندگی همچنان ایستادگی کند و به هنر و شعر پناه ببرد. او با بازخوانی غزل‌های حافظ آرامش می‌یافت و با سرودن شعرهای لطیف، سبکبار می‌شد.

محسن هشترودی، در روز سیزدهم شهریور سال ۱۳۵۵، دیده از جهان فروبست. اما یاد و خاطره او همچنان در میان ما زنده است. او مردی بود که با دانش و معرفت خود، به جستجوی حقیقت پرداخت و به هنر و ادبیات به عنوان وسیله‌ای برای بیان زیبایی‌های زندگی نگاه کرد. او پلی بود میان دنیای ریاضیات و هنر، و یادش همواره در دل دوستداران علم و هنر باقی خواهد ماند.

یادش گرامی باد.