برای پیشگیری و کاهش این معضل، سال۱۳۹۶ قانون هوای پاک تصویب و برای اجرا به دستگاه‌های مرتبط ابلاغ شد؛ قانونی که به گفته کارشناسان به دلیل کم‌کاری و تعلل سازمان‌های مسئول، ناکارآمدی آن پیداست.

 آلایندگی‌های ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی

داریوش گل علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم به ما می‌گوید: وزارت کشور و وزارتخانه‌های نفت و نیرو وزارتخانه‌هایی هستند که تکالیف آن‌ها در قانون هوای پاک جزو تکالیف اثربخش در کاهش آلودگی هواست و تحقق تکالیف مندرج شده در این قانون می‌تواند آلودگی هوای کلانشهرها را کاهش دهد.

وی ادامه می‌دهد: مسئولیت پیش‌بینی شده برای وزارت کشور، توسعه و نوسازی حمل‌ونقل عمومی است. براساس گزارش سیاهه انتشار در بین ۱۰کلانشهری که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، در نیمه دوم سال که پدیده وارونگی هوا رخ می‌دهد، ۴۰ تا ۷۰درصد از انباشت آلایندگی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی در منابع ثابت شامل نیروگاه‌ها و صنایع و منابع متحرک مثل انواع خودروها، موتورسیکلت‌ها، حمل‌ونقل درون‌شهری و برون‌شهری و حتی بخش خانگی (مصرف گاز) است.

معضل ۷میلیون خودرو و ۱۰میلیون موتورسیکلت فرسوده

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم با اشاره به راهکارهایی که برای کاهش آلایندگی هر یک از این منابع مشخص شده، می‌گوید: در کنار توسعه و نوسازی حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری که بیشترین پیمایش را دارند و سهم بیشتری از آلودگی هوا را به خود اختصاص می‌دهند، ویژه اینکه شاخص آلودگی هوای کلانشهرها ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون است و این ذرات ناشی از سوخت‌های دیزیلی و در منابع متحرک بیشتر است و همچنین ذرات ثانویه‌ای که بر اثر احتراق سوخت‌های فسیلی ایجاد می‌شود، نوسازی خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها نیز مطرح است. در کشور از ۲۵میلیون خودرو شماره‌گذاری شده، ۷میلیون خودرو به سن فرسودگی رسیده‌اند که شامل خودروهای حمل‌ونقل عمومی و خودروهای شخصی می‌شوند، ضمن آنکه از ۱۲.۵میلیون موتورسیکلت شماره‌گذاری شده در کشور نیز حدود ۱۰میلیون موتورسیکلت فرسوده و کاربراتوری هستند که علاوه بر بالا بودن میزان مصرف سوخت، آلایندگی ناشی از تردد، نشتی و سایشی آن‌ها نیز بالاتر از سایر موتورسیکلت‌هاست.

گل علیزاده ادامه می‌دهد: در مورد راهکار کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی از طریق توسعه نیروگاه‌های تجزیه‌پذیر که موضوع ماده۱۹ قانون هوای پاک است باید گفت متأسفانه سهم نیروهای تجزیه‌پذیر در تولید انرژی کشور کمتر از یک درصد است و بیش از ۹۴درصد تولید انرژی کشور از طریق سوخت‌های فسیلی است؛ حتی اگر این سوخت‌ها در حد استاندارد هم باشند، اثرات تجمعی این همه مصرف در کلانشهرها، به‌ویژه زمانی که وارونگی دما داریم منجر به کاهش کیفیت و قرار گرفتن وضعیت هوا در شرایط ناسالم می‌شود که می‌توانیم از طریق کاهش وابستگی، این وضعیت را بهبود دهیم.

این مسئول ادامه می‌دهد: موضوع بعدی، توزیع سوخت استاندارد برای خودروها، صنایع و نیروگاه‌ها است. اگر سوخت ما استاندارد شود و بازده بخش صنعت و نیروگاه‌ها افزایش یابد، میزان مصرف کمتری خواهیم داشت و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی منجر به کاهش انتشار آلاینده‌های ناشی از آن می‌شود.

۳۸ درصد سوخت مصرفی کشور استاندارد است

گل علیزاده در پاسخ به این پرسش که چند درصد از سوخت‌های مصرفی کشور استاندارد است، می‌گوید: حدود ۳۸درصد سوخت بنزین منطبق بر یورو۴ و یورو۵ است که در کل استان تهران و سایر کلانشهرها توزیع می‌شود. اما در مواقعی که با مصرف بیش از حد بنزین مواجه می‌شویم کیفیت سوخت هم کاهش می‌یابد، گرچه به لحاظ میزان گوگرد، هم سوخت دیزل (نفت و گاز یا گازوئیل) و هم سوخت بنزین شرایط خوبی دارند. در حال حاضر ۵۴درصد از سوخت گازوئیل کشور منطبق بر یورو۴ و یورو۵ است. ظرفیت تولید روزانه کشور برای تولید بنزین و گازوئیل، حدود ۱۰۳میلیون لیتر و میانگین مصرف روزانه بنزین ۱۱۲میلیون لیتر است که در بعضی از روزها به ۱۴۰میلیون لیتر نیز رسیده است؛ بنابراین ضرورت دارد از طریق مدیریت سفر، توسعه حمل‌ونقل عمومی و همچنین تولید خودروهای کم‌مصرف و برقی و گازسوز، در راستای کاهش مصرف بنزین گام برداریم. متأسفانه در حال حاضر سرانه مصرف بنزین در کشور حدود ۱.۳لیتر است؛ این موضوع بسیار نگران‌کننده است چرا که باید بین ۰.۶ تا ۰.۷ یعنی نصف عدد فعلی می‌بود، بنابراین باید به صورت جدی در این خصوص سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کردو استفاده از ظرفیت ماده۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، درخصوص صرفه‌جویی سوخت ابزار بسیار مهمی برای تشویق سرمایه‌گذاران در این زمینه است که باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

سازمان محیط زیست به صورت جدی به دنبال این است وزارت نفت براساس برنامه کیفی‌سازی سوخت و برنامه زمان‌بندی، تمامی سوخت مصرفی کشور را منطبق بر استاندارد ملی توزیع کند. در این راستا استاندارد ملی انواع سوخت تدوین و مصوب شده است، ازجمله تدوین استاندارد ملی نفت کوره که بر اساس آن، محتوای گوگرد ۰.۸درصد وزن حجمی یعنی معادل ۰.۰۰۸ پی‌پی‌ام است. در حال حاضر محتوای گوگرد نفت کوره تولیدی بین ۳ تا ۴درصد است. در مجموع راهکارهای اصلی و مؤثر در کاهش آلودگی هوا شامل توسعه و نوسازی حمل‌ونقل عمومی، توزیع سوخت استاندارد، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و مدیریت مصرف انرژی است که در قانون هوای پاک درج شده است.